DoRe-Café – Lezing: ‘Wie is de ander bij Levinas?’ door Naud van der Ven

Losjes gelieerd aan de een dag eerder begonnen tentoonstelling van 15 portretschilderijen door Mirjam van den Briel, laat het DoRe-Café een goede inleiding verzorgen over Emmanuel Levinas (1906-1995), de filosoof van ‘het menselijk gelaat’.

Naud van der Ven, gespecialiseerd in deze Frans-Joodse filosoof van Litouwse afkomst, zal een kritische blik laten gaan over de soms wat te makkelijke annexatie door christelijke theologen van Levinas’ manier van denken. Zelf zegt Van der Ven er het volgende over:

“Kunstenares Mirjam van den Briel vertelt in een toelichting op haar vijftien portretten {die in deze zelfde kerk te zien zijn} dat ze zich geïnspireerd weet door diverse Joodse schrijvers en filosofen. Het is niet moeilijk om dan in ieder geval aan Emmanuel Levinas te denken, die door heel zijn oeuvre heen niet ophoudt te spreken over de ontmoeting met het gelaat van de ander (‘het appèl’) en de existentiële betekenis daarvan. Een probleem dat kan optreden, en in feite vaak optreedt, bij het filosofisch bespreken van dat belangrijke verschijnsel is dat het universeel gemaakt wordt. De traditionele opvatting van filosofie is nu eenmaal dat die het moet hebben over dingen die voor iedereen, altijd en overal gelden. Dus als nu het gezicht, of deftiger gezegd, het gelaat van de ander, de filosofie binnenwandelt krijg je daarover universele uitspraken. Zoals: van iedere ontmoeting met iedere andere mens gaat ‘het appèl’ uit. Maar dat zou betekenen dat de mogelijkheid tot echt contact gegarandeerd zou zijn, bijna maakbaar zou zijn. En dat is, naar mijn stellige overtuiging, niet de opvatting van Levinas. Vandaar dat ik zo blij ben met de relativeringen in de toelichting van de kunstenares: het appèl kan optreden, maar dat hoeft niet te gebeuren, dieper inzicht en begrip kunnen ontstaan, maar dat is niet zeker. Op die onbepaaldheid wil ik in de lezing nader ingaan.“

Naud van der Ven studeerde geschiedenis en semitistiek en werkte als adviseur bedrijfsprocessen bij de gemeente Amsterdam. Hij promoveerde in 2006 op ‘Schaamte en verandering: Denken over organisatie-verandering in het licht van de filosofie van Emmanuel Levinas’. Sindsdien geeft hij workshops over de vraag “Wat gebeurt er als de ene mens denkt voor de andere?”, waarin de filosoof Levinas en het verschijnsel ‘denkschaamte’ centraal staan. De weerslag daarvan is ook terug te vinden op zijn website www.naudvanderven.nl.